Dit is hoe Acceptatie & Commitment therapie werkt: de beslisboom.
Om je op weg te helpen, wil ik je graag een ezelsbruggetje geven, waardoor je hopelijk in een aantal situaties zelf kunt bedenken wat je het beste kunt doen.
De belangrijkste vraag is of het probleem dat je ervaart een directe oorzaak heeft. Heb je bijvoorbeeld last van fysieke pijn, of zit je dik in de paniek omdat je over vijf minuten een praatje moet houden voor een groep mensen? Zit je midden in een stressvolle verhuizing, is je moeder net overleden, of is er iets anders dat in het hier en nu heel actueel is? Zo ja, dan heb je dus (voornamelijk) te maken met een directe oorzaak van je probleem. De vraag is dan vervolgens of het een oplosbaar probleem is.
Als er niet zoveel directe dingen aan de hand zijn, dan is je verstand waarschijnlijk behoorlijk met je aan het kloten. Het kan ook zijn dat je ‘zomaar’ van alles voelt, en dat je geen directe oorzaak noch gedachten kunt vinden die het gevoel opwekken.
De bijgevoegde afbeelding geeft een schematische voorstelling van wat ik bedoel.
Je ziet hier hoe je ACT kunt toepassen in een beslisboom. Als er een directe oorzaak is van een probleem dat oplosbaar is, kun je • bereid zijn om stappen te zetten naar die oplossing toe, • op basis van je waarden, • en met toewijding.
Bijvoorbeeld: je hebt een stomme ruzie met je partner. Dit is oplosbaar, als je • bereid bent om je trots opzij te zetten, • wetende dat je bewust kiest voor de liefde tussen jullie, en niet voor je eigen gelijk, • en vervolgens kun je zeggen dat het je spijt, een cadeautje kopen, of iets anders liefs doen. Gewoon omdat het kan.
Als er een directe oorzaak is van een probleem dat je niet kunt oplossen, dan kun je alsnog • bereid zijn om naar jezelf toe te erkennen dat dit mooi klote is, en • proberen om met mindfulness en bereidheid ruimte te geven aan het probleem (zoals die grote doos met dat pijnmonster), • terwijl je, binnen deze moeilijke situatie, aardig en zacht probeert te zijn voor jezelf.
Zullen we het model even helemaal afmaken? Als er géén directe oorzaak is, maar je verstand wel allerlei rare gedachten aan het serveren is, dan kun je • beseffen dat je dus wordt belazerd waar je bij staat door je verstand, • woorden en zinnen die je raken, aanpakken met defusie, • en vervolgens een lange neus maken naar je verstand en precies gaan doen waar jij op dat moment zin in hebt.
Als er geen directe oorzaak is, én je verstand bemoeit zich ook nog eens een keer voor de verandering nergens mee, dan kun je • beseffen dat je dus kennelijk ‘zomaar’ allerlei dingen voelt, en dat je hormonen misschien opspelen, of dat je lijf kennelijk nergens zin in heeft vandaag, en • mindfulness gebruiken, om ook hier de ruimte voor die gevoelens wat groter te maken, • en te kijken wat je vervolgens, mét die gevoelens, tóch bereid bent te doen die dag.
